Historyczny dzwon powróci do Wocław

Piotr Piotrowski

publikacja 08.03.2024 20:38

W czwartek 7 marca podpisano w Berlinie umowę między Unią Kościołów Ewangelickich w Niemczech i archidiecezją gdańską. Dzięki niej na Pomorze powróci m.in. dzwon z kościoła w Wocławach.

Historyczny dzwon powróci do Wocław Zabytek z XVIII w. wróci na Pomorze. Archiwum AG

W stolicy Niemiec dokumenty podpisali bp Petra Bosse-Huber, przewodnicząca Unii Kościołów Ewangelickich w Niemczech, i abp Tadeusz Wojda, metropolita gdański. W wizycie wzięli udział również ks. Rafał Michalak z kościoła polskokatolickiego, proboszcz parafii pw. Bożego Ciała w Gdańsku i ks. prałat Ireneusz Bradtke, proboszcz bazyliki Mariackiej w Gdańsku. Na mocy porozumienia do Gdańska trafi dzwon Soli Deo Gloria z kościoła parafialnego w Wocławach - obecnie katolickiego, do 1945 r. ewangelickiego. Powrócą także dwa dzwony z kościoła polskokatolickiego pw. Bożego Ciała w Gdańsku.

Kościół w Wocławach powstał już w okresie przedkrzyżackim, przed 1308 r. Tutejsza parafia została ustanowiona wraz z lokacją wsi na prawie chełmińskim, najpewniej w latach 30. XIV w. Jak wynika ze źródeł późniejszych, pochodzących z XVI w., parafia wocławska obejmowała również sąsiednie wsie: Bystrą, Stanisławowo i Wróblewo.

Świątynię  przebudowano z drewnianej na ceglaną już w drugiej połowie XIV w. Według historyków architektury tutejsza murowana świątynia była pierwotnie kościołem salowym, bez wydzielonego prezbiterium. Dopiero po zniszczeniach z okresu wojny trzynastoletniej odbudowano ją w formie znacznie bardziej okazałej, trójnawowej, bazylikowej (czyli z nawą główną wyższą od naw bocznych), dodając murowaną podstawę wieży od strony zachodniej i nowy szczyt wschodni.

Nie wiadomo, jakie było wezwanie tego kościoła, ponieważ nie zostało one utrwalone w źródłach, a po przejęciu kościoła przez luteran w XVI w. uległo ono zapomnieniu.

Po pożarze w 1729 r. kościół odbudowała wspólnota protestancka, a w 1733 r. na wieży zawisły dwa dzwony. Pierwszy, odlany przez znanego gdańskiego ludwisarza Jana Gotfryda Wittwercka w 1733 r., drugi, większy, wykonany przez Karola Gotfryda Anthony’ego w 1783 r. Kościół ten spłonął wraz z wyposażeniem w trakcie działań wojennych w 1945 r.

Dzwon Wittwercka z 1733 r. przetrwał zniszczenie kościoła, ponieważ już w trakcie wojny został skonfiskowany przez władze niemieckie w celu wykorzystania go do produkcji zbrojeniowej. Ostatecznie nie doszło to do skutku i dzwon znalazł się na tzw. cmentarzysku dzwonów w Hamburgu, skąd w 1951 r. trafił do kościoła luterańskiego w Lubece, a stamtąd, po jego zamknięciu, został w 2007 r. przeniesiony na dziedziniec muzeum Dom Hanzeatyckiego Miasta Gdańska w Lubece.

Dzwon ma średnicę 99 cm, wys. 78 cm i ciężar ok. 580 kg. Na szyi, tj. na górnej krawędzi dzwonu znajduje się łaciński napis: SOLI DEO GLORIA ME FUDIT [Ku chwale jedynego Boga odlał mnie] JOH: GOTTF: WITTWERCK Gedani Anno MDCCXXXIII D. XX MAY [Jan Gotfryd Wittwerck dnia 20 maja 1733 r. w Gdańsku]. Na płaszczu z kolei znajdują się napisy upamiętniające fundatorów dzwonu. Po jednej stronie: HERR GABRIEL VON BOEMELN ELTESTER BÜRGERMEISTER DER STADT DANTZIG UND DES STUBLAVSCHEN WERDERS ADMINISTRATOR [Pan Gabriel v. Boemeln, najstarszy burmistrz Gdańska i administrator Żuław Steblewskich], a po drugiej stronie: PREDIGER IN WOTZLAF H.M. HEINRICH DIEDRICH VOIGT, VORSTEHEREDER WOTZLAESCHEN KIRCHE: GERHARD LAU, PHILIP WULFF, ANDREAS WESSEL, MARTIN CLASSEN [Pastor w Wocławach wielebny Henryk Dytryk Voigt i starsi kościoła w Wocławach…].

To kolejny zabytek, który przekazuje Unia Kościołów Ewangelickich do archidiecezji gdańskiej, owoc ekumenicznej polsko-niemieckiej współpracy.