To monumentalny przykład gotyckiej architektury, który zachwyca imponującą formą i bogactwem detali. Historia bazyliki związana jest z dynamicznym rozwojem miasta i odzwierciedla wielowiekowe dzieje Gdańska jako ośrodka handlowego, kulturalnego i religijnego. Jest ona jednym z najbardziej imponujących zabytków w Polsce i kluczowym punktem na mapie sakralnej oraz kulturalnej miasta. Przyciąga nie tylko wiernych, ale również tysiące turystów z całego świata.

Najprawdopodobniej w miejscu dzisiejszej bazyliki stał niewielki, drewniany kościół albo kaplica. Za jej fundatora uważany jest książę Świętopełk II. Pierwsze wzmianki o tej świątyni pochodzą z XIII wieku. Miała nosić wezwanie Najświętszej Maryi Panny i dać podwaliny pod obecnie znaną nam świątynię. Jednak różne źródła historyczne nie są zgodne, czy tak faktycznie było. W kolejnych latach, wraz z rozwojem miasta i wzrostem jego znaczenia jako ważnego ośrodka handlowego nad Bałtykiem oraz przywilejem wystawionym gminie miejskiej Gdańska przez wielkiego mistrza krzyżackiego Ludolfa Koeniga, zaczęła się budowa nowej świątyni. W 1343 r., w dzień Zwiastowania Pańskiego, wmurowano kamień węgielny pod monumentalną bazylikę.

Świątynia budowana była etapami. Pierwszą fazę ukończono w latach 1360–1361. Był to mniejszy kościół, który zlokalizowany był w granicach obecnego korpusu zachodniego i posiadał przekrój bazylikalny. Faza druga to lata 1379–1447. Wówczas powstały dzisiejszy transept oraz prezbiterium. W tym etapie podwyższona została również wieża, która zaczęła górować nad panoramą miasta. Lata 1484–1502 to trzecia faza budowy. Wnętrze świątyni zostało przesklepione, a ściany naw bocznych zastąpiono nowymi. W kalendarium bazyliki zapisała się data 28 lipca 1502 roku. Był to czwartek, a o godz. 16 została przez mistrza Henryka Hetzela położona ostatnia cegła sklepienia. Tym samym zakończyła się budowa świątyni, która trwała w sumie 159 lat.

Bazylika Mariacka nie oparła się wojennej zawierusze. Budowla uległa bardzo poważnym zniszczeniom. Zapadł się dach nad całością bazyliki, burząc część sklepień. Wieża została uszkodzona oraz wypalona w środku, zerwany został również jej dach. W wyniku tych działań spadło i rozbiło się sześć dużych dzwonów. Spalone zostały dwie sygnaturki oraz siedem bocznych wieżyczek. Doszczętnie zniszczone zostały witraże okienne oraz bramy. Wewnętrze zostało zdewastowane. Po wojnie rozpoczął się więc żmudny proces odbudowy oraz rekonstrukcji, który tak naprawdę trwa do dziś. W ostatnich latach świątynia przeszła szereg kolejnych prac konserwatorskich oraz budowlanych, prowadzonych na zewnątrz oraz we wnętrzu budowli.

Bazylika Mariacka jest jednym z największych kościołów ceglanych na świecie. Jej długość to 105,2 m, natomiast szerokość w transepcie wynosi 66 m. Imponuje również wysokością wnętrza, która szacowana jest na 27 m. Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów bazyliki jest niezwykle wysoka wieża dzwonna, mierząca aż 82 m. Zwieńczona jest dwoma dachami, między którymi znajduje się taras widokowy. Idąc na szczyt, mija się dwa dzwony: – Gratia Dei o wadze prawie 8 ton oraz Ave Maria ważący 2,6 t. Oba zawisły we wnętrzu bazyliki w 1972 roku.

Bazylika góruje nad miastem również dzięki wieżom iglicznym, których jest siedem, oraz trzem ceramicznym. Sklepienie świątyni – gwiaździste i kryształowe – wsparte zostało na 26 ośmiobocznych filarach. Samo wnętrze oświetlone jest przez 41 ogromnych rozmiarów okien. Największe z nich znajduje się we wschodniej części prezbiterium. Co ciekawe, wszystkie przypory wprowadzone zostały do wnętrza świątyni, tworząc tym samym wieniec aż 31 kaplic, które okalają całą bazylikę.

Do środka kościoła wiedzie 7 portali. Od zachodu jest to brama pod wieżą, częściej nazywana po prostu główną. Kierując się w lewą stronę, w pierwszym przęśle korpusu nawowego dostrzec możemy bramę Szewską – ozdobioną pochodzącym z 1420 r. tympanonem obrazującym scenę „Zaśnięcia Maryi”. Od strony północnej do wnętrza prowadzi brama Groblowa, nad którą znajduje się okazały zegar z 1635–1637 roku. Portalem tym wejdziemy do transeptu, na którego przeciwległym końcu znajduje się bliźniacza brama, zwana Wysoką. Obie mają charakterystyczny wygląd – przedziela je kamienny filar. Od wschodu do świątyni wiedzie brama Mariacka. Następnymi portalami są brama Radnych, wspomniana już Wysoka oraz położona analogicznie do Szewskiej brama Kaletnicza.