Kilkanaście dni temu w gdańskiej siedzibie IPN Krzysztof Dośla, przewodniczący Zarządu Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność”, i Marek Szymaniak, dyrektor gdańskiego oddziału instytutu, podpisali porozumienie o współpracy i wspólnej organizacji obchodów 40. rocznicy śmierci patrona związku. Honorowym patronatem objął je abp Tadeusz Wojda, metropolita gdański. W uroczystości sygnowania dokumentu wzięli również udział gdańscy kapłani – ks. kan. Ludwik Kowalski, proboszcz bazyliki św. Brygidy, i ks. kan. Jacek Tabor, proboszcz parafii św. Franciszka z Asyżu (to m.in. w ich wspólnotach odbędą się zaplanowane uroczystości).

– W związku z 40. rocznicą męczeńskiej śmierci bł. Jerzego Popiełuszki przygotowaliśmy wspólnie z regionem NSZZ „Solidarność” wiele inicjatyw. Z przesłaniem ks. Popiełuszki – „Zło dobrem zwyciężaj” – chcemy dotrzeć do ludzi młodych – mówił M. Szymaniak.

Krzysztof Dośla dodał: – Na terenie naszego regionu tych więzi z bł. Jerzym jest bardzo wiele. My chcemy tę postać przypomnieć młodszemu pokoleniu. Ważne jest mówienie prawdy o prawdzie.

Znienawidzony „Popiel”

Władze komunistyczne już od 1981 r. irytowała duszpasterska działalność ks. Jerzego wśród robotników, potem udzielanie wsparcia działaczom podziemnej Solidarności, organizowanie Mszy św. za ojczyznę i pielgrzymek ludzi pracy na Jasną Górę. Początkowo Służba Bezpieczeństwa podejmowała przeciwko ks. Jerzemu standardowe działania, podobnie jak w przypadku innych duchownych. Gromadzono informacje na jego temat w Teczce Ewidencji Operacyjnej na Księdza (TEOK). SB, zaniepokojona wzrastającą aktywnością ks. Popiełuszki, we wrześniu 1982 r. założyła przeciw niemu sprawę operacyjnego rozpracowania o kryptonimie „Popiel”. W inwigilacji ks. Jerzego ważną rolę odegrali konfidenci bezpieki, wśród nich m.in.: TW „Tarcza”/„Tarnowski”/„Miecz”, czyli Tadeusz Stachnik, członek NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze, działacz KPN oraz członek Prezydium Regionalnego Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania Regionu Mazowsze; TW „Kustosz”, ks. Andrzej Przekaziński – w latach 1977–1981 rezydent parafii św. Stanisława Kostki, a od 1981 r. parafii Świętej Trójcy w Warszawie, dyrektor Muzeum Archidiecezjalnego; a także TW „Jankowski” – ks. Michał Czajkowski. Chodziło również o zastraszenie duchownego – włamywano się do jego mieszkania, podrzucano ładunki wybuchowe, uszkadzano auto. Usiłowano uderzyć w niego, zarzucając mu, że jego kazania „godzą w interesy PRL”. We wrześniu 1983 r. wszczęto przeciw niemu śledztwo pod zarzutem nadużywania wolności sumienia i wyznania na szkodę PRL. Został oskarżony, ale na mocy amnestii z 1984 r. uwolniony od kary. W celu zdyskredytowania ks. Jerzego zorganizowano medialną kampanię propagandową. Zasłynął w niej szczególnie ówczesny rzecznik rządu Jerzy Urban. Zarzucał kapłanowi, że jest „organizatorem sesji politycznej wścieklizny” i wyrażał nadzieję, że „upiory, które żoliborski magik polityczny wypuszcza spod ornatu, same pozdychają”.

Gdańskie wątki

Księdza Popiełuszkę łączyły liczne związki z Gdańskiem. Mówi o nich Arkadiusz Kazański z gdańskiego IPN, który właśnie przygotowuje wystawę o ks. Jerzym, powstającą w ramach wspólnych działań historyków i związkowców z Gdańska. W sierpniu 1981 r. ks. Jerzy pojawiał się w Gdańsku i uczestniczył m.in. w poświęceniu krzyża na Westerplatte oraz odsłonięciu tablicy na murze Stoczni Gdańskiej, oddając cześć ofiarom Grudnia ‘70. – Pierwsze odbyło się 30 sierpnia 1981 roku. Dzięki staraniom Stanisława Jarosza i Czesława Nowaka z komitetu strajkowego, a potem bp. Lecha Kaczmarka i Lecha Wałęsy udało się przywrócić krzyż na Westerplatte. Sprawą tą zajmował się nawet Komitet Centralny PZPR. Krzyż został stamtąd zabrany w 1963 r., przed wizytą Nikity Chruszczowa [I sekretarz KPZR – przyp. aut.] i przeniesiony na cmentarz w gdańskim Nowym Porcie. Uroczystość powrotu krzyża była dużym wydarzeniem, dokumentowanym przez środowiska związkowe, ale też przez SB – mówi historyk.

Kilkanaście dni wcześniej, 14 sierpnia, w pierwszą rocznicę wybuchu strajków na Wybrzeżu, ks. Jerzy uczestniczył w odsłonięciu pamiątkowej tablicy na murze Stoczni Gdańskiej im. Lenina, w okolicach bramy nr 2. – Przygotowana przez warszawskich hutników tablica była hołdem dla stoczniowców poległych w grudniu 1970 r. na placu przed bramą stoczni. Kapłan wówczas odsłonił i pobłogosławił tę pamiątkę, którą do dziś można oglądać w tym miejscu – dodaje A. Kazański.

Kolejne wizyty ks. Jerzego były związane z I Krajowym Zjazdem Delegatów NSZZ „Solidarność”, który obradował w Gdańsku w 1981 r. w dwóch turach: 5–10 września i 26 października–7 listopada. – W czasie zjazdu ks. Jerzy odpowiadał za przygotowanie codziennych porannych Mszy św., które były odprawiane na miejscu obrad, w hali Olivia. To był też moment, kiedy zacieśniły się związki ks. Jerzego z duchowieństwem na Pomorzu – mówi.

Droga do świętości

Po wybuchu stanu wojennego przyszły błogosławiony zacieśnił więzy przyjaźni z ks. Henrykiem Jankowskim, proboszczem parafii pw. św. Brygidy. – Po grudniu 1981 r. ks. Jerzy kilkanaście razy gościł u ks. Henryka. Podczas tych wizyt głosił patriotyczne homilie. Wspomina o tym w swojej książce o gdańskich śladach błogosławionego ks. Jarosław Wąsowicz. Pamiętnej jesieni 1984 r. ks. Popiełuszko odwiedził Gdańsk dwukrotnie. Po raz pierwszy 2 września był w kościele św. Brygidy, kiedy wziął udział we Mszy św. w intencji ojczyzny – mówi ks. Kowalski, proboszcz. W stenogramach gdańskiej bezpieki odnotowano słowa ks. Jerzego: „Solidarność zakorzeniła się mocno w ludzkich sercach. Prośmy Chrystusa, byśmy wolni od lęku, zastraszenia i żądzy odwetu upominali się odważnie o ideały Solidarności”.

Po raz ostatni ks. Popiełuszko był w Gdańsku 13 października, na kilka dni przed męczeńską śmiercią. Spotkał się wówczas z L. Wałęsą, a przez swojego kierowcę przekazał Andrzejowi Gwieździe sztruksową marynarkę w prezencie. W drodze powrotnej do Warszawy dokonano wtedy pierwszej próby zamachu na życie kapłana. Nieznani sprawcy obrzucili jego auto kamieniami. Pojazd wpadł w poślizg, kierowca księdza cudem uniknął wypadku. Tydzień później funkcjonariusze SB przeprowadzili kolejny, tym razem udany zamach na życie kapelana Solidarności.

Gdańsk był jednym z tych miast, gdzie szczególnie głośno protestowano przeciwko porwaniu, a następnie zamordowaniu niezłomnego kapłana. Licealiści masowo uczestniczyli w przerwach milczenia i modlitwach, protestowali studenci na Uniwersytecie Gdańskim, stoczniowcy organizowali strajki i pisali petycje. W wielu kościołach odprawiane były Msze św. w intencji ks. Jerzego. Również z Gdańska wyszedł impuls do wszczęcia procesu beatyfikacyjnego – Anna Walentynowicz, przyjaciółka ks. Jerzego, już pod koniec lat 80. zaczęła głośno mówić, że „kapelan związku to męczennik za wolność i wiarę”. Jako pierwsza zbierała podpisy pod apelem o rychłą beatyfikację.

W 2015 r. do gdańskiego kościoła św. Franciszka z Asyżu wprowadzono relikwie bł. ks. Popiełuszki. – Wielu naszych parafian to stoczniowi emeryci. Pamiętają doskonale tamte czasy. Niejednokrotnie spotykali kapłana podczas uroczystości kościelnych. Wprowadzenie jego relikwii do naszego kościoła było dla nich wyjątkowym, dodającym sił wydarzeniem. Dzisiaj jego świętość promieniuje na nas – mówi ks. Jacek Tabor, proboszcz.

Najbliższe wydarzenia

22 marca, piątek przed Niedzielą Palmową – Droga Krzyżowa od bazyliki św. Brygidy do kościoła św. Franciszka z Asyżu, poprzedzona Mszą św. o godz. 15.

8 czerwca – upamiętnienie 14. rocznicy beatyfikacji bł. ks. Popiełuszki, bazylika św. Brygidy w Gdańsku. Msza św. i Koronka do Miłosierdzia Bożego. Wernisaż wystawy poświęconej ks. Jerzemu wraz z oprowadzeniem kuratorskim przez Arkadiusza Kazańskiego (IPN Gdańsk).

6 lipca, kościół św. Antoniego Padewskiego, Gdańsk-Brzeźno – Msza św. i otwarcie wystawy poświęconej bł. ks. Popiełuszce. Prelekcja s. Krystyny Włodarskiej, świadka życia błogosławionego.

7 lipca, Ośrodek Papieski przy sanktuarium św. Jana Pawła II w Gdańsku-Zaspie – prelekcja s. Włodarskiej.

17 sierpnia, kościół św. Franciszka z Asyżu w Gdańsku – wieczór wspomnień wokół gdańskich śladów obecności bł. ks. Popiełuszki.