Monika Gomółka, kurator wystawy i pracownik Działu Wystaw MIIWŚ, wyjaśnia, że ekspozycja poświęcona jest przedstawieniu losów symbolu religijnego na terenie dawnej Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte.

- Ta historia niczym w soczewce ukazuje realia kształtowania w czasach komunizmu pamięci o polskich bohaterach, a jednocześnie przedstawia walkę ówczesnej władzy z Kościołem katolickim. Na wystawie za klamrę spinającą wydarzenia przyjęte zostały lata 1945-2022, wokół których zbudowano oś narracji z uwypukleniem tych cezur, które odegrały znaczącą rolę w tej opowieści - mówi.

- Cała historia rozpoczyna się już w 1945 r., w momencie, gdy ocaleli westerplatczycy podejmują działania zmierzające do upamiętnienia żołnierzy poległych podczas obrony składnicy we wrześniu 1939 roku. W wyniku tych prac rok później na terenie WST ustawiono betonowy krzyż. Niestety, w 1962 r. władza komunistyczna usunęła krzyż z Westerplatte, a w jego miejsce postawiono sowiecki czołg T-34. Symbol religijny został potajemnie przewieziony do kościoła św. Jadwigi Śląskiej w Nowym Porcie i wkopany na pobliskim cmentarzu. Kolejne starania o przywrócenie krzyża podjęto w 1980 r., w ich rezultacie Urząd ds. Wyznań wydał zgodę na ponowne ustawienie krzyża na terenie półwyspu, co ostatecznie odbyło się w 1981 r. - wyjaśnia.

Grzegorz Berendt, dyrektor MIIWŚ, zaznacza, że niewątpliwie jedną z najistotniejszych dat w historii krzyża stanowi rok 2019, kiedy podczas V etapu badań archeologicznych na terenie Westerplatte archeolodzy Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku odnaleźli szkielety 9 polskich obrońców z września 1939 roku.

- W wyniku badań identyfikacyjnych, prowadzonych przez Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, udało się zidentyfikować tożsamość 5 obrońców, kolejne badania nadal trwają. To przełomowe odkrycie rzeczywistego, a nie - jak dotąd - symbolicznego miejsca pochówku obrońców stało się podstawą idei budowy cmentarza wojskowego Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte - podkreśla.

Dodaje, że w związku z tym w 2020 r. MIIWŚ w Gdańsku rozpisało międzynarodowy konkurs na opracowanie nowej koncepcji urbanistyczno-architektonicznej cmentarza, którego realizacja jest zaplanowana na lata 2021/2022 w ramach I etapu inwestycji - budowy plenerowego Muzeum Westerplatte i Wojny 1939.

- Aktualnie, w związku z prowadzonymi pracami na półwyspie, historyczny krzyż z Westerplatte został zabezpieczony i otoczony opieką konserwatorską. Do czasu zamieszczenia go w przestrzeni nowego cmentarza wojskowego będzie spoczywał bezpieczne w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Krzyż z Westerplatte już na zawsze pozostanie nieodłącznym symbolem przywracania pamięci polskim obrońcom z września 1939 r. - mówi dyrektor.

Na wystawę składają się teksty prezentujące w chronologicznym układzie historię przywrócenia krzyża na Westerplatte oraz fotografie.

Ekspozycja udostępniona jest dla zwiedzających w bazylice św. Brygidy w Gdańsku. W drugiej połowie września w wersji plenerowej będzie również do obejrzenia na terenie historycznej Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte.