Ekspozycja przedstawia sylwetki wybitnych Polaków, którzy po zakończeniu I wojny światowej czynili starania o przyłączenie Gdańska do odradzającej się Rzeczypospolitej. Po powołaniu przez wielkie mocarstwa do życia Wolnego Miasta Gdańska zrobili wszystko, aby polska tożsamość nie tylko nie została zatarta, ale rozwijała się w licznych polskich organizacjach.

- Wystawa jest drugą częścią tryptyku ekspozycji "Polacy w Wolnym Mieście Gdańsku". Jest wędrówką po miejscach związanych z tymi wielkimi, niezłomnymi Polakami, m.in. Mieczysławem Jałowieckim, dr. Józefem Wybickim czy Stanisławem Przybyszewskim. Są na niej przedstawieni jedynie mężczyźni, jednak kiedy wczytamy się w ich biografie, okaże się, że kobiety, ich żony, odgrywały wielką rolę w propolskiej działalności swoich mężów - mówiła Karolina Masłowska, autorka wystawy, w czasie wernisażu w środę 20 lipca.

Przypomniała, że pierwsza wiosenna część wystawy, która była prezentowana w Gdańsku m.in. na placu Obrońców Poczty Polskiej i na Wydziale Historycznym UG, opowiadała o męczennikach w WMG. - Zapłacili najwyższą cenę za to, aby podtrzymywać polską tożsamość w przytłaczającej większości niemieckim Gdańsku. Druga część wystawy przesuwa nas na schyłek I wojny światowej, kiedy okazało się, że polskość może się odrodzić, odrodzić nadzieję, ale też wiele aktywności - przypomniała. Dodała, że gdańscy Polacy byli zdecydowani, aby walczyć o polskość także Gdańska. - Zarówno legalnie, na konferencji pokojowej, jak i w razie negatywnych i niekorzystnych rozstrzygnięć, także zbrojnie - mówiła autorka wystawy.

Paweł Warot, dyrektor gdańskiego oddziału IPN mówił, że decyzją mocarstw zachodnich w Wersalu, Gdańsk zamiast stać się integralną częścią RP został ustanowiony jako Wolne Miasto Gdańsk. - Polacy byli często pozbawiani swoich praw, byli prześladowani, stąd też wystawa, która przypomina, że w Gdańsku mieszkali Polacy rozwijający polskość i patriotyzm - mówił dyrektor.

Ekspozycję można oglądać na placu Solidarności do 12 sierpnia 2022 r. Wystawa jest również dostępna w wersji cyfrowej na stronie: edukacja.ipn.gov.pl.