Artystyczny dom Boży

Kościół św. Jana w Gdańsku to miejsce niezwykłe dzięki swoim zabytkom, funkcji i sacrum. Co niedzielę spotyka się tu na Mszy św. grupa ludzi kultury i sztuki, związana z Duszpasterstwem Środowisk Twórczych AG.

Charakterystyczna budowla z wieżą wyróżnia się na północy Głównego Miasta.
Domena publiczna /Wikipedia

Kościół św. Jana, z charakterystyczną wieżą górującą nad północną częścią Głównego Miasta, został założony w poł. XIV wieku. Był filią parafialnego kościoła św. Katarzyny na Starym Mieście i służył mieszkańcom „dzielnicy świętojańskiej”. Najprawdopodobniej jeszcze w 1357 r. w okolicy wieży lub zachodniej części korpusu dzisiejszej świątyni położono kamień węgielny pod niewielką kaplicę. Na początku XV w. powstała budowla w zarysie architektonicznym nawiązującym do dzisiejszego kościoła, ale jeszcze bez wieży, która powstała po wygnaniu Krzyżaków z Gdańska, po 1454 roku.

W 1456 r. kościół św. Jana ustanowiono samodzielnym kościołem parafialnym. Zasięg parafii objął ulice Świętojańską, Straganiarską, Tobiasza oraz Targ Rybny i Groblę II, III, IV, od ul. Szerokiej aż do murów miejskich. Taki sam zasięg miała późniejsza parafia ewangelicka powołana w kościele w 1559 r. po nastaniu reformacji w mieście.

Kościół św. Jana był bogato wyposażony w dzieła sztuki sakralnej ufundowane przez liczne bractwa i fundacje cechowe – bursztynników, szyprów, snycerzy, piekarzy, kramarzy, straganiarzy czy żeglarzy oraz fundatorów prywatnych, z których najbardziej znanym był Zachariasz Zappio. Najważniejszymi zabytkami są m.in. odrestaurowany niedawno kamienny ołtarz główny, wzniesiony w latach 1599–1611 przez Abrahama van den Blocka, nagrobek Nathaniela Schrödera z 1668 r., wielkie organy zbudowane w latach 1626–1630 oraz organy boczne z roku 1760, umieszczone w transepcie północnym, ambony, grupa Ukrzyżowania z belki tęczowej z 1482 r., empora, chrzcielnica i liczne bogato dekorowane kaplice cechów oraz epitafia i obrazy. W latach 1943–1944 wszystkie zabytki ruchome zostały dokładnie zinwentaryzowane przez niemieckich konserwatorów i wywiezione do obiektów sakralnych w okolicach Gdańska. Dzięki temu większość zabytkowego wyposażenia świątyni zachowała się. Do zakończenia II wojny światowej obiekt pełnił funkcje sakralne i był czynną parafią ewangelicką.

W marcu 1945 r. kościół św. Jana spłonął. Zniszczeniu uległo wiele elementów architektonicznych. W kościele pozostały tylko kamienny ołtarz główny, którego nie można było ewakuować ze względu na jego olbrzymie rozmiary, oraz epitafium Schrödera w nawie południowej prezbiterium. W okresie powojennym wykonano szereg prac budowlanych, w latach 1969–1971 odbudowano dach wraz z latarnią na wieży. Obiekt przez wiele lat służył jako magazyn kamiennych detali architektonicznych ocalonych z ruin Głównego Miasta w trakcie odbudowy miasta. Od czasu zakończenia II wojny światowej kościół należał do Skarbu Państwa. Dopiero w 1991 r. został przekazany archidiecezji gdańskiej. W 1995 r. archidiecezja zawarła z Nadbałtyckim Centrum Kultury w Gdańsku umowę użyczenia kościoła św. Jana w celu jego odbudowy i konserwacji oraz adaptacji na cele kulturalne. Od 1995 r. NCK prowadziło w kościele prace rewaloryzacyjne i adaptacyjne na centrum kultury. Dziś w obiekcie odbywają się wydarzenia artystyczne, koncerty, wystawy, a umowa użyczenia jest zawarta do 2045 roku. W ostatnich kilkunastu latach kościół św. Jana stał się miejscem prezentacji wydarzeń w ramach znanych, cyklicznych festiwali, takich jak: Festiwal Szekspirowski, Świętojańskie Świętowanie, Festiwal Muzyki Inspirowanej Folklorem „Dźwięki Północy”, Festiwal Kultur Świata „Okno na świat”, Gdańska Wiosna Muzyczna, Festiwal Muzyki Gospel „Camp Meeting”, Festiwal Gwiazd.

Swoje miejsce znalazło tu od 1998 r. Duszpasterstwo Środowisk Twórczych Archidiecezji Gdańskiej. Skupia ono przede wszystkim ludzi kultury i sztuki. Duszpasterzem wspólnoty i rektorem kościoła św. Jana jest ks. kan. Krzysztof Niedałtowski. – Choć nasza wspólnota nie jest typowo parafialna, realizujemy posługę sakramentalną. Przygotowujemy dzieci do I Komunii św., młodzież do sakramentu bierzmowania. Działa u nas zupełnie wyjątkowa Wspólnota Medytacji Chrześcijańskiej. W ostatnim czasie powołaliśmy Świętojańską Akademię Umiejętności, w której nasi wierni mogą realizować posługę na rzecz bliźniego. Jest to m.in. działalność charytatywna w ramach grupy Zupa Na Monciaku – mówi ks. Niedałtowski.

Zapraszamy

kościół św. Jana, Duszpasterstwo Środowisk Twórczych Archidiecezji Gdańskiej ul. Świętojańska 50, 80-840 Gdańsk; www.swjangdansk.pl Msza św. w niedz. i święta o 12.00.