Misterny i monumentalny

Ołtarz główny archikatedry oliwskiej charakteryzuje się połączeniem dwóch przeciwności – trwałą, stabilną kolumnadą i delikatnym, pozornie ulotnym zwieńczeniem z obłoków.

Dzieło jest przykładem dojrzałego baroku.
Wioleta Żurawska /Foto Gość

Archikatedralny ołtarz główny jest dziełem Andrzeja Schlütera, gdańskiego rzeźbiarza i architekta. Zbudowany w latach 1688–1693 jest fundacją opata oliwskiego Michała Antoniego Hackiego. Ołtarz został z dużym prawdopodobieństwem zaprojektowany w 1686 r., ponieważ w tym roku Andrzej Stech, malarz gdański, namalował obraz znajdujący się w jego centrum. Przy budowie posłużono się rozmaitymi materiałami: marmurem, piaskowcem, stiukiem i alabastrem. Na początku XX w. ołtarz został przemalowany szarą farbą olejną. Gruntowną renowację przeszedł w 1980 roku.

Dolna część ołtarza znajduje się na wysokim (180 cm) cokole z czarnego marmuru. Składa się z 14 kolumn w stylu korynckim z piaskowca o wysokości 7 m. Na głowicach kolumn wykonanych z ołowiu wspiera się belkowanie zdobione alabastrowymi kartuszami. Wypisane są na nich nazwy sakramentów i darów Ducha Świętego.

Górna część rozpoczyna się nad belkowaniem. Jest przestrzennym lejem wykonanym ze stiuku. W jej środku – otoczony dziesiątkami główek anielskich – znajduje się witraż, kierujący światło do wnętrza świątyni. To pełne barokowego przepychu misterium niebieskie. Widzimy autorów Starego i Nowego Przymierza. Ukazany jest Mojżesz z tablicą Dziesięciorga Przykazań, Dawid oraz prorocy Henoch i Eliasz. Nowy Testament reprezentują zmartwychwstały Chrystus, Jan Chrzciciel, Jan Ewangelista i apostołowie Piotr i Paweł. Pod samym sklepieniem przedstawiony jest Archanioł Michał z wagą sprawiedliwości. Na sklepieniu znajdują się również cztery złocone pomorskie gryfy, z których każdy trzyma w szponach herb opata Hackiego.

W centrum kolumnady znajduje się obraz A. Stecha. Malowidło przestawia Trójcę Świętą, która patronuje świątyni, oraz Najświętszą Maryję Pannę i św. Bernarda z Clairvaux. Są to orędownicy oliwskiego opactwa. Asystuje im 7 aniołów tronu i 37 uskrzydlonych główek anielskich. Jest również konwent oliwski w dwóch grupach, po siedmiu zakonników w każdej. W jednej z nich przedstawiony jest opat Hacki w stroju pontyfikalnym. Dwaj mnisi trzymają w rękach palmy męczeństwa – to podprzeor Paweł i konwers zamordowani przez gdańszczan w 1577 roku. Mnisi wznoszą oczy ku górze, a nad nimi widoczny jest pejzaż przedstawiający pałac opacki i kościół klasztorny otoczone łąkami, na których pasą się owce.

Ołtarz oliwski to książkowy przykład dojrzałej sztuki baroku, importowanej prosto z Rzymu. Wykorzystano w nim koncepcje Gianlorenza Berniniego z bazyliki watykańskiej. Podążał za nowoczesnymi trendami epoki. W najbliższym otoczeniu nie ma obiektów, z którymi można by go porównać. Ponadto w sposób wybitny przedstawia największą tajemnicę chrześcijańskiej wiary.