Wdzięczność za opiekę

Wioleta Żurawska

|

Gość Gdański 48/2023

publikacja 30.11.2023 00:00

Obrazy umieszczone po obu stronach prezbiterium są pięknym świadectwem historii oliwskiego opactwa. Mało kto wie, że powstały według znajdujących się pod nimi fresków.

Namalowana w latach 1612–1613 tablica fundatorów. Namalowana w latach 1612–1613 tablica fundatorów.
Archiwum AG

Tablice fundatorów i dobrodziejów przedstawiają władców i zdarzenia, które towarzyszyły ustanowieniu i rozwojowi klasztoru cystersów w Oliwie od XII do XVII wieku. Są jednymi z najcenniejszych zabytków archikatedry. Zostały ufundowane przez opata oliwskiego Dawida Konarskiego i namalowane w latach 1612–1613 przez Hermana Hahna. Namalował je na drewnie farbą olejną. Poszczególne wizerunki umieszczono między kolumnami. Masywne tablice zakrywają freski wykonane w latach 1583–1587 z inicjatywy opata Kacpra Geszkaua.

Umieszczona na północnej ścianie tablica fundatorów prezentuje postacie, które znacząco przyczyniły się do założenia konwentu i dbały o jego rozwój. To książęta pomorscy: Subisław I, Sambor I, Mściwój I, Świętopełk II i Mściwój II. Wizerunki zawieszono w listopadzie 1613 r., dodając portret króla Polski Stefana Batorego.

Pierwszy od lewej – Subisław I – namalowany jest w towarzystwie Matki Bożej, Trójcy Świętej i św. Bernarda z Clairvaux. W ręku trzyma zespół oliwskiego klasztoru z czasów H. Hahna. Napis nad obrazem wskazuje, że Subisław przyjął wiarę katolicką jako pierwszy z książąt pomorskich i w 1170 r. ofiarował Oliwę Trójcy Świętej, Dziewicy Maryi i św. Bernardowi.

Następni władcy namalowani zostali w strojach paradnych. Sambor I, syn Subisława, przedstawiony jest w książęcym płaszczu i kapeluszu, z łańcuchem i szpadą. Mściwój I ma szlachetne nakrycie głowy z gronostajów i berło. Księcia Świętopełka II Hahn namalował w pełnej zbroi i hełmie z pióropuszem. Jego syn Mściwój II również ubrany jest w zbroję i płaszcz koronacyjny. Poczet wieńczy znajdujący się ponad książętami obraz przedstawiający Stefana Batorego. Król klęczy, wskazując na klasztor spalony w 1577 roku. Pod wizerunkami fundatorów zawisły obraz ze sceną chrztu księcia Subisława, udzielanego przez opata Dittharda w otoczeniu cystersów i dworzan, oraz dwie tablice z zasługami książąt.

Południową stronę prezbiterium zdobi tablica dobrodziejów: króla Przemysła II, Wacława II, Władysława Łokietka, Waldemara Brandenburskiego, Winricha von Kniprode, Kazimierza Jagiellończyka i Zygmunta III Wazy (wizerunek dodany w 1613 r.). Przemysł II ma purpurowy płaszcz i złote buty. W ręku trzyma berło i koronę. U jego stóp widnieje herb – biały orzeł na czerwonym tle. Wacław II również odziany jest w purpurę, pod którą kryje się czarny pancerz. Następny król – Władysław Łokietek – ma na głowie koronę, a w dłoni trzyma berło. Waldemar Brandenburski, władca Pomorza Gdańskiego, odziany jest w zbroję i czarny płaszcz. Na piersi ma łańcuch. Winrich von Kniprode, wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego, przedstawiony jest na równi z polskimi władcami, w stroju charakterystycznym dla Krzyżowców.

Kolejny wizerunek należy do króla Kazimierza Jagiellończyka, który po zwycięstwie nad Zakonem Krzyżackim przywrócił Oliwie odebrane jej prawa i włości. Herb znajdujący się u jego stóp zwraca uwagę na unię polsko-litewską. Ostatni obraz, na którym namalowany jest Zygmunt III Waza, znajduje się w środku, nad wcześniej wymienionymi portretami, naprzeciwko portretu króla Batorego. Nad władcą odzianym w czarny płaszcz i białą kryzę widnieją kościół i budynki klasztorne. Pod tablicą dobrodziejów umieszczono obraz z przedstawieniem napadu Prusów w 1226 r., uprowadzenia i zamordowania zakonników wraz z opatem Kasimirem Ethlerem oraz dwie tablice – jedna wymienia osiem napadów na klasztor, druga sławi Kazimierza Jagiellończyka. Inskrypcje po bokach malowideł odnoszą się do wydarzeń związanych z historią klasztoru cystersów w Oliwie.

Dostępna jest część treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.