Duch słodszy od miodu

Wioleta Żurawska

|

Gość Gdański 49/2023

publikacja 07.12.2023 00:00

Przy północnym filarze prezbiterium archikatedry oliwskiej znajduje się ambona. Mimo że jest jednym z nowszych obiektów w świątyni, nieznane są data jej powstania ani twórca.

Kazalnica przepełniona jest złotymi reliefami, nawiązującymi głównie do życia i działalności św. Bernarda z Clairvaux. Kazalnica przepełniona jest złotymi reliefami, nawiązującymi głównie do życia i działalności św. Bernarda z Clairvaux.
Archiwum AG

Ambona wykonana jest z drewna lipowego, pokryta czarną farbą, zdobiona licznymi złoconymi reliefami. Ma wysokość aż 9,75 m, a kształtem przypomina czarę. Prowadzą na nią 11-stopniowe schody. Jest książkowym przykładem kunsztu snycerzy oliwskich. Została ufundowana przez opata Jacka Rybińskiego w II poł. XVIII wieku. Chociaż nie znamy jej twórcy, wiadome są nazwiska dwóch jego współpracowników. Są to: brat Alanus (Marcin Trosin), pochodzący z warmińskiego Dobrego Miasta, i Józef Gross, świecki współpracownik.

Ambonę zdobią reliefy, mające treść zarówno symboliczną, jak i historyczną – odwołują się do postaci św. Bernarda z Clairvaux, jego życia i nauczania. Mają uświadamiać wiernym, jak duże znaczenie ma ambona, z której rozbrzmiewa słowo Boże. Płaskorzeźba świętego przy drzwiach wejściowych przedstawia Bernarda jako ascetę trzymającego w dłoniach narzędzia męki Pańskiej: włócznię, trzcinę, krzyż i koronę cierniową. Za nim znajduje się główka anielska. Święty, już przy wchodzeniu na ambonę, przestrzega kaznodzieję, aby kierował się słowami św. Pawła z 1. Listu do Koryntian: „Tak też i ja, przyszedłszy do was, bracia, nie przybyłem, aby błyszcząc słowem i mądrością, głosić wam świadectwo Boże. Postanowiłem bowiem, będąc wśród was, nie znać niczego więcej, jak tylko Jezusa Chrystusa, i to ukrzyżowanego. I stanąłem przed wami w słabości i w bojaźni, i z wielkim drżeniem”.

Reliefy na poręczy ambony ukazują sceny z życia św. Bernarda. Pierwsza to błogosławieństwo chlebów w 1117 r. we Francji. Wydarzenie to przywróciło wielu heretyków na łono Kościoła. Następna płaskorzeźba przedstawia świętego uzdrawiającego chorych i wędrownego kaznodzieję, który przebył teren od Fryburga do Moguncji, nawołując do drugiej krucjaty (1147–1149) i głosząc: „Bóg tak chce!”. Trzeci relief przedstawia św. Bernarda broniącego jedności Kościoła w obliczu długoletniego rozłamu spowodowanego wyborem antypapieża Anakleta I, a następnie Wiktora IV przeciwko papieżowi Innocentemu II.

Pierwsza z płaskorzeźb w górnym rzędzie na balustradzie ukazuje św. Bernarda z Hostią w ręku, idącego na spotkanie z księciem Wilhelmem z Akwitanii, prześladowcą Kościoła. Książę nawrócił się. Następny wizerunek to ekstaza świętego. Klęczy on na modlitwie, jego ręce są wyciągnięte ku górze, a na niebie ukazuje się monogram IHS, otoczony przez zastępy aniołów. Ostatni relief przedstawia nawoływanie przez św. Bernarda cesarza Konrada III do rozpoczęcia trzeciej wyprawy krzyżowej przeciwko Turkom. Święty pokazuje cesarzowi krucyfiks, a papież wręcza mu dokument polecający chrześcijanom włączyć się do wyprawy krzyżowej.

W dolnym rzędzie znajdują się cztery płaskorzeźby o symbolice biblijnej: dłoń pisząca w księdze i ul, Samson walczący z lwem, lew pokonany przez rój pszczół oraz pszczelarz nawołujący pszczoły za pomocą dzwonka do słomianego ula.

Największy ze złoconych kartuszy znajduje się na zaplecku ambony. Przedstawia św. Bernarda spisującego kazania na łonie przyrody. Nad jego głową ukazano narzędzia męki Pańskiej. Daszek akustyczny ozdobiony jest od spodu symbolem opatrzności Bożej, a na jego kopule umieszczono symbole czterech ewangelistów.

Ambonę wieńczy figura anioła ze wstęgą. Znalazł się na niej łaciński napis: „Duch mój jest słodszy od miodu”. Warto zwrócić uwagę na bogactwo elementów i symboli odnoszących się do pszczół i miodu. Miód jest doskonałym efektem pracy pszczoły, zawiera się w nim cały jej wysiłek i mądrość, a w Piśmie Świętym wielokrotnie był przywoływany jako szczególny dar niebios, pokarm nieśmiertelności i znak chwały. Na ambonie pszczoły odnoszą się do chrześcijan, miód – do słowa Bożego, a ul przedstawiony jest jako niebo. To tylko jedna z możliwych interpretacji.

Dziękujemy, że z nami jesteś

To dla nas sygnał, że cenisz rzetelne dziennikarstwo jakościowe. Czytaj, oglądaj i słuchaj nas bez ograniczeń.

W subskrypcji otrzymujesz

  • Nieograniczony dostęp do:
    • wszystkich wydań on-line tygodnika „Gość Niedzielny”
    • wszystkich wydań on-line on-line magazynu „Gość Extra”
    • wszystkich wydań on-line magazynu „Historia Kościoła”
    • wszystkich wydań on-line miesięcznika „Mały Gość Niedzielny”
    • wszystkich płatnych treści publikowanych w portalu gosc.pl.
  • brak reklam na stronach;
  • Niespodzianki od redakcji.
Masz subskrypcję?
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.