Osiem wieków temu 41-letni zakonnik z Włoch wpadł na pomysł, aby uczcić Boże Narodzenie w zupełnie nowy, wyjątkowy sposób. Być może czerpał inspirację ze swoich podróży do Ziemi Świętej. Franciszek, bo tak nazywał się ów zakonnik, za pozwoleniem papieża Honoriusza III przygotował naturalnych rozmiarów szopkę bożonarodzeniową w grocie w Greccio, miasteczku znajdującym się ok. 100 km na południe od Rzymu. Pomagali mu prości ludzie z okolicy. Tak powstała tradycja przygotowywania żłóbka w okresie poprzedzającym Boże Narodzenie.

Pomysł na radosne świętowanie długo dojrzewał w głowie św. Franciszka. Szukał on inspiracji, jak przekazać przesłanie Jezusa z Nazaretu w konkretny, działający na zmysły sposób. Nawiązując do kronik Tomasza z Celano, Biedaczyna z Asyżu pragnął „przynajmniej jeden jedyny raz ujrzeć na własne oczy narodziny Bożej Dzieciny”. Pierwsze udokumentowane jasełka zostały starannie przygotowane i opisane w następujący sposób: „Mężczyźni i kobiety z tego regionu przygotowali świece i pochodnie najlepiej, jak potrafili, z radosnymi sercami, aby oświetlić tę noc, która rozświetliła wszystkie dni i lata błyszczącymi gwiazdami” – napisał Tomasz z Celano. „Żłóbek został przygotowany, siano przyniesione, wół i osioł przyprowadzone. Prostota jest uhonorowana, ubóstwo wywyższone, pokora pochwalona, a Greccio staje się niejako nowym Betlejem” – zaznaczył kronikarz. „Las rozbrzmiewa głosami, a skały odbijają się echem radości. Bracia śpiewają i oddają Panu należną chwałę, a cała noc rozbrzmiewa radosnymi okrzykami” – dodał.

Uroczystość zrobiła wielkie wrażenie na wiernych, którzy w niej uczestniczyli. Miała poważne konsekwencje, które trwają do dziś. To po 1223 r. w kościołach zaczęły pojawiać się przedstawienia narodzin Chrystusa. Ponad 300 lat później, po Soborze Trydenckim (1545–1563), w okresie Bożego Narodzenia wystawiano ruchome szopki. Tę pobożną praktykę pielęgnowały przede wszystkim Prowansja i Neapol. Trwa ona na całym świecie do dziś. Bożonarodzeniowe szopki odnajdziemy nie tylko w kościołach, ale i w domach. Wykonane są często z regionalnych materiałów, osadzone w lokalnej scenerii, kulturze i tradycjach. Zróżnicowanie formy jest ogromne, ale wszystkie łączy wspólny cel: zobrazowanie biblijnego opisu Bożego narodzenia.

Papież Franciszek w liście apostolskim Admirabile signum, podpisanym 1 grudnia 2019 r. w Greccio, zachęcił do kontynuowania ośmiowiekowej tradycji zapoczątkowanej przez św. Franciszka. „Nie jest ważne, jak się przedstawia żłóbek” – zawsze tak samo lub każdego roku inaczej – „ważne jest, że przemawia on do naszego życia” – zaznaczył. W szczególnym roku jubileuszu 800. rocznicy powstania pierwszej szopki bożonarodzeniowej papież udziela natomiast wiernym odpustu zupełnego. Można go uzyskać od uroczystości Niepokalanego Poczęcia NMP (8 grudnia 2023 r.) do święta Ofiarowania Pańskiego (2 lutego 2024 r.). Dar warunkuje nawiedzenie w formie pielgrzymki dowolnego kościoła rodziny franciszkańskiej oraz wypełnienie zwykłych warunków (przystąpienie do spowiedzi lub bycie w stanie łaski uświęcającej, przyjęcie Komunii św. oraz odmówienie modlitwy w intencjach Ojca Świętego). Należy przy tym pobożnie uczestniczyć w obrzędach jubileuszowych lub przynajmniej zatrzymać się przed ustawionym w świątyni żłóbkiem, oddając się modlitwie zakończonej „Ojcze nasz”, wyznaniem wiary (Credo) oraz wezwaniami do Świętej Rodziny – Jezusa, Maryi i Józefa – oraz św. Franciszka z Asyżu („Inwokacje”).

Kościoły rodziny franciszkańskiej w archidiecezji:

kościół rektorski Świętej Trójcy, ul. Świętej Trójcy 4, Gdańsk,

kościół rektorski św. Jakuba, ul. Wałowa 28, Gdańsk,

Morski Kościół Misyjny Niepokalanego Serca Maryi, ul. Oliwska 2, Gdańsk-Nowy Port,

parafia pw. św. Antoniego z Padwy, ul. Ujejskiego 40, Gdynia,

Archidiecezjalne Sanktuarium Pasyjno-Maryjne, ul. Reformatów 19, Wejherowo,

parafia pw. Bożego Ciała, ul. Wiejska 46, Hel.