Świątynia w centrum Gdańska, w której posługują gdańscy kapucyni, to rektorski kościół należący do parafii św. Brygidy. Pierwsze wzmianki o nim pojawiają się w zapiskach kronikarskich już w 1308 roku. Wówczas na cmentarzu przy istniejącym w tym miejscu kościele pochowano rycerzy gdańskich, którzy zginęli, broniąc miasta przed Krzyżakami. Już wtedy w potocznym obiegu mówiono o „kościele żeglarskim przy Nowej Grobli”.

Pierwotna kaplica, połączona z budynkiem szpitalnym należącym do żeglarskiej gildii szyprów, nosiła wezwania św. Jakuba Apostoła Większego, św. Krzysztofa i św. Katarzyny. Po poświęceniu w marcu 1415 r. pozostano przy wezwaniu św. Jakuba.

W 1431 r. żeglarze uzyskali zezwolenie krzyżackiego komtura gdańskiego na rozbudowę obiektów. Zgodę na budowę szpitala i kościoła dla ubogich szyprów przy Schüsseldamm (Nowej Grobli, obecnie ul. Łagiewniki) potwierdził 24 czerwca 1432 r. wielki mistrz zakonu Paweł von Russdorf. O żeglarskim charakterze kościoła mówią też współczesne pamiątki w budynku. Jest tu tablica przypominająca, że w XV w. w szpitalu św. Jakuba miał spędzić ostatnie lata życia sławny gdański kaper Paweł Beneke. Żeglarz zasłynął ze zrabowania na morzu i przywiezienia do Gdańska wiosną 1473 r. obrazu „Sąd Ostateczny” Hansa Memlinga.

Losy świątyni były burzliwe. Miesiąc po otwarciu nowego kościoła, 4 września 1433 r., został on spalony przez wojska husy- ckie. W lipcu 1436 r. bp Genezjusz Campora dał odpust osobom wspierającym odbudowę świątyni. Prawdopodobnie od połowy XV w. kościół miał jednonawowy korpus, dobudowany do starszego jednonawowego prezbiterium. W 1483 r. miał trzy ołtarze, początkowo obsługiwany był przez jednego kapłana, od 1497 r. – przez dwóch. Podczas reformacji w 1551 r. nakazano wygłaszanie, obok kazań w języku niemieckim, także kazań po polsku. Kolejnym ciosem dla wiernych był pożar budowli od uderzenia pioruna w 1636 roku. Prace przy nowym kościele zakończono w 1639 r. – dobudowano charakterystyczną wieżę, zwieńczoną hełmem.

W roku 1807 zajęty na cele wojskowe przez Francuzów był przez kilka miesięcy więzieniem dla jeńców, potem został przywrócony do kultu. W dniu św. Mikołaja 1815 r. wybuch pobliskiej Baszty Prochowej zniszczył szpital i uszkodził kościół – podmuch strącił hełm i uszkodził dach. Świątynię odbudowano już bez szpitala, z racji trudności finansowych wyprzedano wyposażenie, a w 1817 r. prowizorzy szpitalni wydzierżawili go na cele Biblioteki Miejskiej i pruskiej Szkoły Nawigacyjnej. Biblioteka, ze zbiorami słynnego Towarzystwa Przyrodniczego, działała w dawnym kościele aż do 1904 roku. Potem, do 1945 r., Izba Rzemieślnicza urządziła tu wystawę maszyn i bibliotekę techniczną. 22 grudnia 1946 r. niezniszczony kościół poświęcił administrator apostolski ks. Andrzej Wronka i przekazał go kapucynom, którzy posługują w nim do dziś.

Już od średniowiecza kościół św. Jakuba związany był z ruchem pielgrzymkowym do Santiago de Compostela. – Był miejscem, skąd pielgrzymi ruszali do portu, a następnie statkami do Hiszpanii. Również wiele dowodów archeologicznych, w tym krzyżyki, znaczki i muszle wykopane w okolicy, świadczy o żywym kulcie św. Jakuba – mówi o. Zdzisław Duma OFM Cap, przeor i rektor kościoła. Działa tu też Pomorski Klub Drogi św. Jakuba, w którym kilkadziesiąt osób zbiera historyczne informacje o szlaku, bierze udział w wędrówkach po pomorskim odcinku Camino i dba o jego oznakowanie. W jubileuszowym Roku św. Jakuba świątynia została kościołem stacyjnym z możliwością uzyskania odpustu zupełnego, a o. Duma zainaugurował działalność Akademii Camino.

– Chcemy rozpropagować wiedzę o północnym szlaku, o miejscach kultu apostoła. Liczę, że dzięki temu rozwinie się ruch pielgrzymkowy na Camino. Prowadzimy teraz prace przy termomodernizacji klasztoru. Będziemy mogli godnie gościć pielgrzymów i prowadzić dla nich spotkania. Teraz rocznie nasz odcinek szlaku przemierzają 2–3 tys. osób. Gdy akademia się rozwinie, będzie można dokładnie monitorować ruch pielgrzymów – dodaje o. Duma. Przy kościele prężnie działają też tercjarze, krąg biblijny liczący ponad 50 osób, Żywy Różaniec. – Jest także grupa duchowa Jakubki, zajmująca się społeczną nauką Kościoła. Co piątek schola Gregoriana spotyka się na ćwiczeniach chorałów gregoriańskich. Tutaj każdy znajdzie dla siebie miejsce. Serdecznie zapraszam do naszej świątyni, zwłaszcza w roku jubileuszu patrona. A 25 lipca we wspólnocie odbędą się główne uroczystości jubileuszu z udziałem naszych biskupów – zaprasza kustosz.

Zapraszamy

Kościół rektorski św. Jakuba Bracia Mniejsi Kapucyni

ul. Łagiewniki 63, 80-847 Gdańsk

www.gdansk.kapucyni.pl

Porządek Mszy św.: niedz.: 8.00, 10.00, 11.30, 18.00; pon.–sob.: 7.00, 8.00, 18.00.

Odpust: 25 lipca.