Gedania - więcej niż klub sportowy

Założony 15 września 1922 r. Klub Sportowy Gedania to - obok Poczty Polskiej i Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte - jeden z najważniejszych polskich symboli w zdominowanym przez Niemców Wolnym Mieście Gdańsku. W rozpoczętym 2022 roku przypada 100. rocznica utworzenia organizacji, która dalece wykraczała poza sferę sportu. Jej członkowie, oddani biało-amarantowym barwom na dobre i złe, prowadzili działalność patriotyczną, dobroczynną, kulturalną, konspiracyjną i wojskową.

"Klub Sportowy Gedania przyczynił się w stosunkowo niedługim okresie swego istnienia do rozwoju akcji społecznej, konsolidacji żywiołu polskiego i podniesienia uroku polskiego imienia i dzielności fizycznej" - pisał jeden z dziennikarzy "Gazety Gdańskiej" w 1928 roku.

Rzeczywiście początkowo niewielka, ukierunkowana na piłkę nożną Gedania w ciągu kilku lat stała się najliczniejszym gdańskim klubem sportowym z wieloma sekcjami, m.in. bokserską, motocyklową, strzelecką, lekkoatletyczną, tenisową, hokejową. Największym zainteresowaniem cieszył się jednak futbol. Zwyczaj kopania w piłkę został zaszczepiony nad Motławą przez... angielskich marynarzy, którzy przypływali do portu gdańskiego pod koniec XIX stulecia. Miejscowi chłopcy podpatrzyli tę niecodzienną grę i zaczęli powoli ją naśladować.

Po wybuchu II wojny światowej KS Gedania zakończył działalność. Siedzibę klubu zdemolowano, dokumenty, trofea i pamiątki w większości zostały zniszczone. Wielu gedanistów, ze względu na swoją propolską postawę i społeczne zaangażowanie, znalazło się na przygotowanych przez Niemców listach proskrypcyjnych jako osoby przeznaczone do natychmiastowej eksterminacji. 20 członków klubu zostało zamordowanych 11 stycznia i 22 marca 1940 r. w niemieckim obozie koncentracyjnym Stutthof w masowych egzekucjach Polaków. Pięciu to zabici kolejarze z Szymankowa, czterech brało udział w obronie Poczty Polskiej w Gdańsku. Członkowie Gedanii, w ramach represji, byli także wpisywani na niemiecką listę narodowościową i wcielani przymusowo do Wehrmachtu. Ci, którym udało się uniknąć tego losu, angażowali się w działalność konspiracyjną na rzecz Polski. Współtworzyli m.in. Polską Armię Powstania - organizację niepodległościową o wojskowym charakterze.

Zdziesiątkowani członkowie klubu powrócili do Gdańska po 1945 roku. Reaktywowali Gedanię, wygrywając pierwsze mistrzostwa Gdańska w piłce nożnej. Jednak kres niemieckiej okupacji nie przyniósł upragnionej przez gedanistów wolności.

Więcej w 3. numerze "Gościa Gdańskiego" na 23 stycznia.